Nutrasötikler ve Stres Arasındaki İlişki
 |
| Aaron Blanco Tejedor - Unsplash |
 |
| Gift-Habesha - Unsplash |
Bu Yazı Şunları İçermektedir:
Stres Nedir?
Stres Nasıl Oluşur?
Nutrasötik Nedir?
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Nutrasötikler Yardımıyla Stresle Başa Çıkılır mı?
Stresle Başa Çıkmada Etkili Nutrasötikler Nelerdir?
Probiyotikler , Prebiyotikler ve Stres Arasındaki İlişki Nedir?
Probiyotikler Nasıl Mutlu Ederler?
Bazı Nutrasötik veya Nutrasötik Ögeleri Bolca İçeren Besinler Nelerdir?
NOT: Çankırı Karatekin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Sağlıklı Yaşam ve İnovasyon Dersi Ödevimdir.
Başar Akyıldız.
Stres Nedir?
Stres,
insanın bedensel ve ruhsal zorlanmalarda tüm yaşadığı bedensel olayların
tamamıdır. Kısa veya uzun fark etmeksizin insanın uyumunu bozan zorlanma
durumlarında insanın verdiği tepki stres olarak ifade edilir. Kısacası bedenin
zorluklara karşı verdiği tepkidir.
 |
| duangophorn - Unsplashc |
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Stres
sırasında amigdala ve diğer beyin bölgeleri, hipotalamik nöronları uyararak,
hipofizdeki terminallerden kortikotropin salıcı faktörün (CRF) salınmasına yol
açarlar. Bu da hipofizdeki ACTH (Adrenokortotropik Hormon) salınımını uyararak, adrenal bezlerden kortizol
salınımını arttırır. Kortizol kan yoluyla bütün vücuda yayılır ve beyinde
özellikle hipokampustaki reseptörlere bağlanır. Hipokampustaki reseptötler,
yeterli miktarda kortizol ile bağlandığında, hipotalamus üzerinde negatif
feedback etkisi yaparak, CRF salınımını inhibe eder. Bu yolla hipokampus,
kortizolü belli seviyede tutarak, amigdalanın tetiklediği stres cevabını regüle
eder. Uzun stres hipokampusu bozar.
Nutrasötik Nedir?
Nutrasötiklerin birkaç
tanımı vardır. Bunlar;
1. Tanım: Nutrasötik,
hastalıkların tedavisinde veya önlenmesinde sağlığa yararları bilimsel olarak
ispatlanmış, toksik olmayan biyoaktif ve kimyasal bileşenleri ifade
etmektedir.
2. Tanım: Nutrasötikler
besinsel değeri yanı sıra vücutta olumlu fizyolojik etkileri olan ve/veya
kronik hastalık riskini azaltabilen, besinlerden ayrıştırılarak saflaştırılan
ve genel olarak tablet, kapsül veya damla şeklinde tüketilen ürünlerdir.3. Tanım: Yiyeceklerdeki
vitamin olmayan, yararlı kimyasallar (nutrasötikler) ise besinlerde doğal
olarak bulunan hastalıkları önleyebilen, iyileştirebilen veya fizyolojik
performansı geliştiren spesifik kimyasal bileşiklere nutrasötik denir.
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Stresle
başa çıkmanın en temel prensibi stres kaynağını ortadan kaldırmaktır. Bunlar
dışında dışarıdan madde alınımıyla salgılanan hormonlar da vardır. Bunların
başındaki mutluluğun kaynağı olan seratonindir.(5-HT) Ayrıca endorfin
hormonunun mutluluğu arttırdığı bilinmektedir. Böylece stres seviyesi de azalmış olur.
Nutrasötikler Yardımıyla Stresle Başa Çıkılır mı?
Nutrasötikler
ile veya nutrasötik maddeleri içeren besinlerin tüketimi stresle başa çıkmada
etkilidir. Bunun
haricinde karbonhidrat içeren besinlerin tüketimi de leptin oranını arttırır.
Böylece seratonin salgısı artar. Seratonin arttıkça da mutluluk düzeyi de
artar.
Stresle Başa Çıkmada Etkili Nutrasötikler Nelerdir?
Genel
olarak omega-3 içeren besinler,(Balık yağı gibi) C
vitaminleri içeren besinler (Turunçgiller, sarımsak, kırmızı üzüm, brokoli,
tatlı biber, domates, balkabağı lahana, kara lahana ve karnabahar C vitaminini
bolca içerirler.) A
Vitamini İçeren Besinler: Balık
yağı, Havuç, kara Lahana
E
Vitamini İçeren Besinler: E
vitaminini birçok besin bolca içerir.
Mg
Zn ve Folik asit içeren besinler:Sığır eti, baklagiller, brokoli, pancar, hayvansal gıdalar vb.(Adrenokortikotropik
hormonun salınımını azaltmakta ve hipotalamus-hipofiz-adrenal aksın
hiperaktivasyonunu önlemektedir. )
Tam
tahıl ürünlerinde bulunan oligosakkaritler ve dirençli nişasta birer
prebiyotiktir. Yani probiyotiklerin yaşam kaynağıdır. Probiyotikler sayesinde
stres seviyesi kontrol altına alınabiliyor.(dirençli
nişasta olarak baklagiller örnek verilebilir).
Stres
seviyesi arttıkça bağırsak mikrobiyotası zarar görür. Probiyotiklerin stres
azaltıcı etkisi olduğu bilindiği için bağırsak mikrobiyotasının sağlığının
korunması önem arzetmektedir.(Süt ve Süt ürünleri, Yoğurt vb) gibi örnekler stresle başa çıkmada etkili nutrasötiklere örnek verilebilir.
Probiyotikler , Prebiyotikler ve Stres Arasındaki İlişki Nedir?
Prebiyotikler, probiyotiklerin yaşam kaynağıdır. Bu
prebiyotiklerin alımı sayesinde mikrobiyota çeşitliliği artar ve mikrobiyota
sağlığı korunur. Ancak mikrobiyota sağlığını olumsuz etkileyen mental faktörler
vardır. Bunların en bilineni strestir.
Probiyotikler Nasıl Mutlu Ederler?
Başka
bir çalışmada beyindeki 5-HT, DA ve NA gibi monoamin düzeyleri ve plazmadaki
sitokin düzeyleri ile pskiyatrik bozuklukların ilişkili olabileceği
belirtilmiştir. Bu rahatsızlıklar için, 1910 yılında ilk olarak probiyotikler
tedavi amaçlı kullanılmıştır. Probiyotiklerin çeşitli suşları
GABA(gamma-aminobütirik asit) 5-HT ve histamin gibi nörotransmitterleri üretip
salgılarlar.Probiyotik
bakteriler tarafından üretilen, beyin kimyasalları ve vücudun ürettiği
hormonlar olan bu nörotransmitter maddeler de enterik sinir ve enterokromafin
hücreleri aracılığıyla (merkezi sinir sistemi)CNS’yi uyarırlar. Çeşitli
çalışmalarda sağlıklı kişiler de dahil olmak üzere insan beyninin etkinliği,
beyin gelişimi ve davranışlar üzerine olumlu etkilere sahip olduğu
gözlemlenmiştir.
Bazı Nutrasötik veya Nutrasötik Ögeleri Bolca İçeren Besinler Nelerdir?
Elma,
çilek, ahududu, ceviz, kırmızı şarap, yulaf ,genel olarak bitkilerin büyük bir
kısmı ,soğan ,çay ,keten ,çavdar, zerdeçal, biberiye, turpgiller, zeytin yağı ve ıspanak bunlara örnek olarak verilebilir.
Kaynakça:
BARUT
GÖK, S., ERDOĞDU, Y., & KALINKARA, E. C. (2013). Nutrasötik Bir Bitki:
Meryemana Dikeni(Silybum Marianum). Namık Kemal Üniversitesi Ekoloji
Sempozyumu , 1.
ÇOŞKUN,
T. (2005). Fonksiyonel Besinlerin Sağlığımız Üzerine Etkileri. Çocuk Sağlığı
ve Hastalıkları Dergisi , 71.
ERKAN,
N. (2013). Türkiye'de Tüketilen Su Ürünlerinin Omega-3(w-3) Yağ Asidi
Profilinin Değerlendirilmesi. Journal of Fiheriessciences.com ,
197-198.
ÖZENOĞLU,
A., & GÜLBAHAR, G. (2020). Covid-19 Pandemisinde Fİziksel ve Mental
Sağlığın Korunmasında Beslenme ve Mikrobesinler. COVİD-19 TEDAVİ
BELİRLEYİCİLERİ , 98-100.
A.KUYUMCU,
& M. YILDIZ(2019) Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Psikobiyotik
Özellik Gösteren Besinlerin Tüketim Durumları İle Mutluluk Düzeyleri Arasındaki
İlişkisi, NAMIK KEMAL TIP DERGİSİ,8(2): 212-218
M.ÖZER,
G. ÖZYÜRY & Ş.T. HARSA(2019) Probiyotik ve Prebiyotiklerin Bağırsak-Beyin
Aksına Etkisi, SİDAS MEDYA AKADEMİK GIDA, 17(2) 269-273 M.SAVRUN(2008)
EMOSYONEL SİSTEM VE STRES, İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim
Dalı, Ankara, s(9-10)
Ş.Z.TUĞTEPE
& B. KOÇ (2019) Depresyonun önlenmesi ve tedavisinde Demir,Çinko, Bakır ve
Magnezyumun Rolü, Literatür Eczacılık Bilimleri Dergisi, 9(1):102-105
ANAHTAR KELİMELER:
Probiyotik, Stres, Nutrosötikler, Nutrosötik, Prebiyotik, Beslenme, Sağlıklı Beslenme, Stresle Başa Çıkma
Yorumlar
Yorum Gönder